Ζαβίρας, Γεώργιος

(Σιάτιστα 1744 – Πέστη 1804). Λόγιος, έμπορος, συγγραφέας και βιβλιόφιλος. Μετά τα εγκύκλια μαθήματα που παρακολούθησε στην πατρίδα του ταξίδεψε, το 1760, στην Ουγγαρία όπου «τον εμπορικόν ησπάσατο βίον», όπως γράφει ο ίδιος στη σύντομη αυτοβιογραφία του. Εκεί, χάρη στην έμφυτη φιλομάθειά του και στην οικονομική άνεση που του εξασφάλιζαν οι επιτυχημένες εμπορικές επιχειρήσεις του, κατόρθωσε σύντομα να αποκτήσει αξιόλογη μόρφωση και να μάθει πολλές ξένες γλώσσες. Με απληστία συγκέντρωνε και μελετούσε κάθε είδους βιβλία, από τα οποία πολλά, όσα νόμιζε «ωφέλιμα τοις ομογενέσι», μετέφρασε στα ελληνικά. Επιπλέον, συντηρούσε με δικές του δαπάνες ένα ελληνικό σχολείο στην πόλη Καλοκία, για τη μόρφωση των παιδιών των εκεί Ελλήνων εμπόρων. Την πολύτιμη βιβλιοθήκη του κληροδότησε στην ελληνική παροικία της Πέστης, όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα. Από τα πρωτότυπα συγγράμματά του (ιστορικές διατριβές, θεολογικές πραγματείες, ταξιδιωτικές περιγραφές, όλα ανέκδοτα) αξιομνημόνευτο ιδιαίτερα είναι το επιγραφόμενο Νέα Ελλάς (1872), όπου βιογραφούνται και απαριθμούνται τα έργα 517 Ελλήνων λογίων των χρόνων μετά την Άλωση. Με το έργο αυτό –αν και κριτικά ανεπεξέργαστο– ο Ζ. δικαιώνει τον τίτλο του πρώτου ιστορικού της νεοελληνικής λογοτεχνίας και φιλολογίας.